Wall Street del jashtë ferrit

Nga Francesco Guerrera, Wall Street Journal

 

 

 

“Lypësit nuk mund ta përballojnë refuzimin e lëmoshës”, më tha një ditë një bankier i Wall Streetit, që nuk është me të vërtetë një ekspert në fushën e financave për lypsa, por që nga financat merr vesh. Me Bashkimin Evropian në një stagnim të përhershëm, po kështu edhe Japonia, e madje edhe Kina është pak e sëmurë, fakti që SHBA-ja po tregon shenja të jetës është gati një mrekulli.

Kur u pyetën nëse ai e kish parë filmin e dalë së fundmin në kanalin kabllor mbi falimentimin e bankës “Lehman Brothers”, kryetari i Rezervës Federale Amerikane, Ben Bernanke, u përgjigj me një buzëqeshje të hidhur: “Unë kam parë origjinalin”. Bankieri qendror amerikan, i cili në filmin e HBO është luajtur nga Paul Giamatti, megjithatë, mund të jetë arkitekti i një fundi të lumtur për filmin e tmerrit të titulluar “Made in SHBA: origjina e krizës”, që kanë shkaktuar trazirat financiare të viteve 2008-2009, duke e shtyrë pjesën tjetër të botës në një recesion të gjatë dhe të rëndë dhe që ende po pëson lëkundje nga topitja e saj. 

Rimëkëmbja do të jetë e ngadaltë, e vështirë dhe jo e garantuar.

 “Lypësit nuk mund ta përballojnë refuzimin e lëmoshës”, më tha një ditë një bankier i Wall Streetit, që nuk është me të vërtetë një ekspert në fushën e financave për lypsa, por që nga financat merr vesh. Me Bashkimin Evropian në një stagnim të përhershëm, po kështu edhe Japonia, e madje edhe Kina është pak e sëmurë, fakti që SHBA-ja po tregon shenja të jetës është gati një mrekulli. Një mrekulli, që nëse shndërrohet në realitet para zgjedhjeve presidenciale të nëntorit 2012, do ta mbajë Obamën në Shtëpinë e Bardhë.

Parë nga lart, ekonomia amerikane është duke ecur në drejtimin e duhur dhe numrat e lartë janë miq të Bernankes dhe Obamas. GDP-ja po përshpejton: nga një rritje prej 1, 3 për qind në tremujorin e dytë, në 2 për qind në periudhën e tretë, më shumë se 3 për qind në tre muajt e fundit të vitit, sipas vlerësimeve të fundit.

Konsumatorët amerikanë kanë filluar të shpenzojnë dhe të tregojnë më shumë besim në burimet e tyre financiare - një faktor vendimtar për fatin e ekonomisë. Dhe kompanitë kanë filluar të shesin mallra dhe shërbime dhe për të rekrutuar punonjës pas viteve të shkurtimeve dhe pushimeve nga puna. Papunësia - e keqja e madhe që ka pllakosur Amerikës dhe presidencën Obama - është në nivelet më të ulëta të saj që nga marsi i vitit 2009, ndërsa dollari është afër një rekordi vjetor kundrejt euros. Në Wall Street, tregjet financiare, pavarësisht kaosit të krijuar nga Evropa, kanë qëndruar, një shenjë e mirë për investitorët dhe depozituesit e vogël, që luten që Doun Jones të mbahet.

Edhe në Detroit, qytetin e makinave, tani po flitet për rilindje, me Ford, Chrysler dhe General Motors, të cilat raportuan shitje të kënaqshme. Fed Bernanke, i cili zakonisht është i kujdesshëm në publik, e pranoi lajmin e mirë. 

Në katin e parë, Shtetet e Bashkuara nuk duken të shëruara plotësisht. Duhet bërë një xhiro të zonave të caktuara të Floridas apo Kalifornisë për ta kuptuar këtë. Shtëpitë e zbrazëta, shenjat "Shitje" të zbardhura nga dielli dhe të ndryshkura nga pritja e blerësve të cilët nuk vijnë. Dyqanet ishin të mbyllura dhe krimi në rritje. Të papunët në sheshe e rrugë me një cigare në gojën e tyre dhe pothuajse asgjë në xhepa.

Nuk ka imazhe të një ekonomie të shëndetshme, të një shërimi të plotë të vendit, gati për të shkuar nga rëra të lëvizshme të një krize financiare, që e ka kapur për shumë vite.

Në këtë pikë, kujt duhet t’i besohet? Për numrat pozitiv dhe të ëmbëlsuar me mjaltë nga fjalët e Obamës ose fotografia e një makth nga hinterlandi? Për fat të keq për të dyja: ata janë dy fytyrat e së njëjtës vuajtje të ekonomisë më të madhe të botës. Asnjë vend nuk mund të zhytet në një krizë si kjo përvojë nga Amerika në vitet e fundit dhe të dalë e padëmtuar. Sidomos në qoftë se qeveria vazhdon të marrë borxhe si një pesëmbëdhjetë vjeçare me kartën e kreditit të parë. Herët ose vonë, ju duhet të paguani borxhet, siç e ka zbuluar rrugën e vështirë Evropa.

Ekonomia amerikane është në një Purgator, jo në Parajsë. Më mirë se ferri evropian - ku recesioni ekziston dhe e shohim - por jo në një ekuilibër të qëndrueshëm që i lejon tregjet dhe njerëzve të zakonshëm të marrin frymë. Sigurisht, papunësia ka rënë, por vetëm nga 9-8 në 6 për qind – një nivel shumë të lartë për një vend të industrializuar. 

Dhe, me tregun në agoni, parashikimet më realiste janë që në vitin 2012 SHBA-ja do të rritet me 2 për qind dhe kjo falë xhaxhi Benit, i cili i mban normat e interesit të ulëta. Si gjithmonë në fushën ekonomike, çdo gjë është relative. 

Në Gusht-Gushtin e tmerrshëm të "degradimit" të borxhit të SHBA-së, të panikut të tregjeve të zënë në mes gurit të Amerikës dhe varresh së Evropës – nuk mund të flitej për asgjë veçse për një " xhiro të dyfishtë " në recesion. Disa fallxhorë flisnin për spektrin e stagflacionit - inflacioni i shoqëruar me rënie ekonomike - më e keqi i të gjithë skenarëve të mundshëm. Sot askush nuk flet zhytje apo me metaforat ujore që ndjehen në Wall Street si trampolinë: Përdorimi i shenjave të para të një rimëkëmbje ekonomike për të marrë fluturimin. 

Dhe është këtu që, puna e ekonomistëve mbaron, dhe fillon e psikologëve. SHBA-të janë në një udhëkryq. Nëse ekonomia me të vërtetë do të fillojë për të tërhequr, ose të vazhdojë të ekzistojë, do të varet kryesisht nga "shpirtrat e kafshëve" të Keynes. Nëse investitorët, konsumatorët dhe bizneset "ndjehen mirë" dhe të vazhdojnë të shpenzojnë dhe të shpenzojnë pa u frikësuar nga faktorë të jashtëm; nëse BE-ja ndalon vallëzimi për në greminë, dhe fatkeqësitë natyrore dhe njerëzore (tërmetet, luftërat, cunami) nuk e rrisin frikën dhe paranojën, SHBA-të do të ketë një shans për të rimarrë terrenin e humbur dhe, ndoshta, për të tërhequr ekonominë botërore drejt një të ardhme të ndritshme.

Për fat të keq nuk ka garanci që psikika amerikane – të farkëtuara nga optimizmi dhe frymën e kufirit - ka qenë e dëmtuar, ndoshta në mënyrë të pariparueshme, nga vështirësitë e pafavorshme politike dhe ekonomike që pritet pak në këtë vend. Siç shkroi një kandidat me ngjyrë në presidencialet e vitit 2006, Amerika duhet të rimarrë "guximin e shpresës".